بلاکچین چیست؟ توضیح ساده + مثال
احتمالا تاکنون تعاریف مختلفی راجع به بلاکچین خوانده و شنیده اید، اما ممکن است هنوز در این مورد سردرگم باشید؛ در این نوشته قصد داریم یک بار برای همیشه پرونده بلاکچین را ببندیم. اولین نکته اینکه برای شروع کار بهتر است، مبحث بلاکچین را مستقل از مبحث ارزهای دیجیتال بررسی کنیم و سپس در مقاله ای دیگر ارتباط این دو به همدیگر را مفصل توضیح دهیم.
به زبان ساده، بلاکچین یک مجموعه بسیار بسیار بزرگ از کامپیوترها است که تمام اطلاعات به صورت یکسان در همه آن‌ها ذخیره می شود.
تصور اینکه روزانه چه حجمی از اطلاعات در سطح دنیا به وجود آمده و جابه جا می شود، ما را با عظمت فضای پیش رو بهتر آشنا می کند. اطلاعاتی همچون نقل و انتقالات مالی، اطلاعات اسناد و املاک و مستقلات، اطلاعات پرونده های پزشکی، اطلاعات پرونده های بیمه ای و صدها موضوع دیگر. برای درک بهتر این موضوع بهتر است ببینیم تا پیش از این برای ذخیره و جابجایی و تغییر اطلاعات چه مکانیزمی وجود داشته است؟
به طور معمول اطلاعات با اهمیتی همچون تراکنش های مالی یا اطلاعات نقل و انتقال اسناد بر روی یک کامپیوتر عظیم مرکزی ذخیره می شوند. برای مثال اطلاعات همه حساب ها و تراکنش های مالی روی سرور بانک های مرکزی دخیره می شوند.
برای اینکه دقیق تر متوجه شویم که در نقل و انتقالات مالی روزمره چه اتفاقی می افتد، تصور کنید شما در بانک ملت یک حساب باز کردید و بانک برای شما یک کارت، مطابق اسم و مشخصات خودتان صادر کرده است. از این به بعد هر زمان که می خواهید خرید کنید، از طریق کارت بانکی خود، به بانک دستور می دهید که مقدار مشخصی پول از حساب شما برداشت و به حساب فروشنده واریز کند.
در پشت صحنه، در ساده ترین حالت یک دفتر کل برای حساب های بانکی وجود دارد و هر تراکنشی در سیستم بانکی اتفاق بیافتد در این دفتر ثبت می شود. در اصل این دفتر شامل تمامی جزئیات حساب ها مانند مشخصات صاحبان حساب، مبالغ و شماره حساب ها است که دستور نقل و انتقال بین بانکی صادر کرده اند.
نکته دیگری که وجود دارد این است که ما باید بتوانیم پولی را که در حساب بانک ملت داریم به حساب شخص دیگری در بانک تجارت واریز کنیم. با این وجود، وضعیت دفتر کل چگونه باید باشد؟ برای مدیریت این اطلاعات، نیاز به یک سیستم جامع بین بانکی هست تا بتواند این حجم از داد و ستد میان حساب ها و بانک‌های متفاوت را پشتیبانی کند.
به علاوه اگر معاملات بین المللی میان بانک های مختلف در کشورهای مختلف را نیز بخواهیم این سیستم متصل کنیم، بنابراین باید سیستم مالی کشورها به یک سیستم عظیم جهانی وصل شوند. تا اینجا متوجه شدیم برای مبادلات مالی در سطح بین المللی همواره نیاز به یک نهاد متمرکز وجود دارد که معمولا در سراسر دنیا این مسئولیت به عهده یک نهاد دولتی است.
از آنجایی که در نهاد های متمرکز دولتی شفافیت کامل وجود ندارد و همچنین مشکلاتی از جمله فساد و اختلاس در این گونه سیستم ها اتفاق افتاده است، همواره عملکرد آن ها در بوته نقد قرار می گیرد. از این رو با ظهور فناوری بلاکچین، این میزان از تمرکز در نهادهای دولتی زیر سوال رفت و این گزاره مطرح شد که چرا اطلاعاتی با این سطح از اهمیت، تنها زیر نظر یک نهاد واحد باشد؟
بلاکچین ادعا کرد که قادر است اطلاعات را بین افراد مختلف در سطح دنیا توزیع کند، تا هم خطاهای احتمالی کاهش پیدا کند و هم اعضا بلاکچین از کلیه تراکنش ها و تغییرات مطلع باشند. همچنین این امکان وجود دارد که برای اعمال هرگونه تغییر در اطلاعات، از تمام اعضا تاییدیه دریافت شود. ایده مطرح شده از جانب توسعه دهندگان بلاکچین بسیار جالب است، اما آن ها چطور این ادعا را عملی کردند؟
بلاکچین همان طور که از اسم آن Blockchain مشخص است، ترکیبی از بلوک (Block) و زنجیره (Chain) است. عملکرد بلاکچین به این گونه است که اطلاعات را به یک سری بلوک تبدیل، هر بلوک را رمزنگاری کرده و با تمام این بلوک ها یک زنجیره می سازد. ساختن هر بلوک اطلاعات ویژگی ها و شرایط زیر دارد:
- هر بلوک شامل اطلاعات تراکنش و یک معادله پیچیده ریاضی است که حل کردن آن تنها از عهده سیستم های کامپیوتری برمی آید.
- هر زمان که اولین کامپیوتر موفق به پیدا کردن جواب معادله شد، از طریق شبکه به بقیه کامپیوترها اطلاع می دهد.
- اما هنوز کار تمام نشده است، حالا باید اعتبار جواب بررسی شود و کلیه کامپیوترهای شبکه ها تایید کنند که تقلبی در کار نیست.
- بعد از تایید همه، یک بلوک جدید اطلاعات ساخته می شود. ویژگی این بلوک اطلاعاتی این است که اطلاعات آن دیگر هرگز قابل تغییر نیست.
- به جواب معادله اصطلاحا هش (Hash) می گویند. هش هر بلوک اطلاعاتی، همچون اثرانگشت آن بلوک است و همواره در سیستم بلاکچین با آن شناخته می شود.
اگر فرض کنیم بلاکچین قرار است در نقش همان سیستم مالی جهانی عمل کند، طوری که بتوان از طریق این بستر در هر نقطه دنیا با دیگران مبادله مالی انجام دهیم، تفاوت های آن با نهاد مالی متمرکز چه خواهد بود؟
در بستر بلاکچین، پول مبادله شده از جنس دلار یا سایر ارزها نیست، بلکه از جنس داده های رمزنگاری شده است. دفترکل حساب ها هم که پیش‌تر راجع به آن صحبت کردیم، دیگر تنها توسط یک سیستم ذخیره نمی‌شود، بلکه هر کامپیوتری که به سیستم بلاکچین متصل است، اطلاعات تراکنش های مالی را مثل تکه های پازل ساخته و به یکدیگر وصل می کند.
اکنون سوالاتی از این قبیل مطرح می شود که امنیت این سیستم چگونه تامین می گردد؟ چطور می توان اطمینان حاصل کرد که تقلبی از سمت اعضای شبکه بلاکچین صورت نگیرد؟ چگونه می توان مطمئن بود که این سیستم دچار حمله هکری نشود؟
شفافیت و امنیت بالای بلاکچین را با یک مثال، این گونه می‌توان توضیح داد، فرض کنید شما مبلغی را از شخصی قرض گرفته اید و این مبلغ را روی یک کاغذ می نویسید و از تمام ساکنین شهر می خواهید که از این کاغذ، به عنوان سند بدهی شما، عکس بگیرند. در این شرایط آیا دیگر امکان تقلب یا کلاهبرداری برای هریک از طرفین باقی می ماند؟
خیر هرگز، زیرا تغییر یا حذف این سند دیگر از دسترس شما خارج است و تمام ساکنین شهر از جزئیات آن مطلع هستند. در شبکه بلاکچین هم دقیقا همین اتفاق برای هر تراکنش مالی می افتد، بنابراین هیچ داده ای قابل هک یا حذف نیست و کلیه اعضای شبکه بلاکچین از آن مطلع هستند.
به علاوه شبکه بلاکچین مزایای دیگری نیز نسبت به سیستم مالی بین المللی دارد و توانسته محدودیت های این سیستم را برطرف نماید. محدودیت هایی از جمه اینکه سیستم مالی بین المللی وابسته به یک نهاد متمرکز است و می تواند راسا هر قانونی را به دلخواه خود، بر کل سیستم اعمال کند.
به طور مثال می تواند یک کشور را تحریم کرده و دسترسی اش را به سیستم مالی قطع کند، یعنی همان اتفاقی که برای کشور ما در نظام مالی بین المللی افتاده است. مشکل دیگر این است که عملکرد این سیستم متمرکز، شفاف نیست و همواره راه برای فساد و اختلاس مالی در درون خود سیستم باز است.
همچنین سیستم متمرکز مالی در پردازش تراکنش ها کند عمل می کند و هزینه کارمزد بالایی نیز دارد. موارد ذکر شده به علاوه مشکلات دیگر از این دست، با ظهور فناوری بلاکچین به طور کلی برطرف شده اند.
اکنون که تا حدودی با نحوه عملکرد بلاکچین آشنا شدیم، شاید این سوال برای شما پیش بیاید که آیا بلاکچین مختص امور مالی است؟ خیر بلاکچین به مثابه یک جاده است که وسائل نقلیه مختلفی قادرند در آن حرکت کنند؛ یکی از این وسائل نقلیه صنعت مالی است که تحت عنوان صنعت ارزهای دیجیتال به فعالیت می پرداز و روز به روز در حال گسترش است.
اما فناوری بلاکچین به صنعت مالی محدود نبوده و در حوزه های مختلفی از جمله سازمان‌های خیریه، نظام بهداشت و درمان، سیستم های رای‌گیری حاکمیتی، زنجیره تأمین، مالیکت معنوی آثار و اینترنت اشیا به کار گرفته شده است.
در این مقاله سعی کردیم با بیانی ساده، توضیحات مقدماتی در مورد فناوری بلاکچین را ارائه کنیم. در مقاله دیگری به تفصیل به موضوع کاربردهای بلاکچین در حوزه های مختلف خواهیم پرداخت.
